Nói tới văn hóa phi vật thể của dân tộc Giáy Lào Cai là gồm có phong tục tập quán  cưới xin, ma chay, thờ cúng, dân ca, cổ tích dó đó trong văn hóa đặt tên con, tặng địu cũng là một nét văn hóa vô cùng quan trọng với con trẻ và gia đình.

Lễ đặt tên cho trẻ và tặng địu của người Giáy thường được tổ chức với đứa con đầu lòng dù bé trai hay bé gái, các nghi lễ thủ tục phải đủ đầy. Khi đứa trẻ được sinh ra đầy tháng sẽ dược gia đình chọn ngày lành để tổ chức lễ đặt tên và được ông bà ngoại tặng địu trong lễ đầy tháng đó. Trong lễ đầy tháng gia chủ sẽ chuẩn bị cỗ bàn mời anh em, họ hàng nội ngoại và chuẩn bị một mâm cơm thắp hương gia tiên để báo cáo và cho trẻ ra mắt tổ tiên. Khi tiệc rượu bắt đầu gia chủ sẽ chuẩn bị một khay rượu gồm 8 chén rượu mầu đỏ một bát gạo to, một quả trứng gà sống đầu nhỏ hướng lên trên và thắp một nén hương sau đó được đưa sang mâm các cụ để đặt tên cho con trẻ. Ông nội hoặc người tuổi nhất được mọi người trong mâm đề cử sẽ nhúm lấy nhúm gạo và nói ra tên cần đặt, hỏi chủ nhà, hỏi mọi người có đồng ý không rồi thả nhúm gạo đó xuống đầu quả trứng, nếu số gạo rơi xuống đậu lại nhiều thì lấy tên đó. Đậu ít thì chuyển cho người khác lại đặt tên khác và lần lượt đến các mâm khi đặt được tên mọi người trong mâm nhận rượu đỏ trong khay uống và ai có quà gì cho cháu thì đặt vào khay như vòng bạc, đồng bạc trắng, tiền, … Quà, bát hương quả trứng đó sẽ được đặt lên bàn thờ tổ tiên và từ đó bố mẹ, ông bà nội ngoại đều có tên mới gọi theo tên con, tên cháu.

 Cũng trong tiệc ăn mừng đầy tháng, đặt tên thì tục tặng địu cho con trẻ cũng là một văn hóa  vô cùng ý nghĩa. Khi cháu chào đời ông bà ngoại hay (họ hàng nhà gái) tìm ngày lành tháng tốt cắt tã may địu tặng cháu là con trai thì vải cạp xọc bên cạnh sẽ là số lẻ 5 hoặc 7 là con gái là số chẵng 6 hoặc 8. Khi cháu đầy tháng ông bà ngoại, họ hàng nhà gái sẽ mang địu đến tặng và làm lý cõng cháu ra đường, ra chợ cho cháu ngoan hay ăn chóng lớn, học hành buôn bán tài giỏi. Chỉ là một chiếc địu con trẻ thôi, nhưng nó chứa đựng tình cảm của người thân, thể hiện sự quan tâm săm sóc của nội ngoại với một thành viên mới của hai họ. Còn với những đứa con thứ thì tùy thuộc vào điệu kiện kinh tế của từng gia đình nếu khá giả thì vẫn tổ chức tiệc mừng và đặt tên như vậy nhưng cũng sẽ không bằng con đầu cháu sớm.

Ảnh: Chiếc địu truyền thống của người Giáy

Với người Giáy văn hóa phi vật thể luôn phong phú đặc sắc vì vậy  dù xã hội phát triển nhưng người Giáy Lào Cai vẫn luôn giữ  gìn và phát huy những giá trị truyền thống tốt đẹp và truyền dạy lại cho con cháu đời sau.

Kim Anh