Sau một ngày ngắm cảnh, rong chơi được hít hà bầu không khí trong lành, ngắm bản làng bình yên trong sương mù mờ ảo, hay thấp thoáng bên những thửa ruộng bậc thang kỳ vỹ. Quay trở lại những nếp nhà trình tường cùng bạn bè và người thân nghỉ ngơi, thưởng thức hương vị ẩm thực độc đáo của người Hà Nhì, bạn sẽ thấy thư thái, tuyệt vời biết bao. Độc đáo ngay từ chiếc mâm cơm được đan bằng mây tre mà hầu như gia đình người Hà Nhì nào cũng có để bày những món ăn trong bữa cơm hàng ngày và dịp lễ tết. Bữa ăn thường ngày của người Hà Nhì rất đơn giản nhưng vào dịp lễ tết hay nhà có khách, người Hà Nhì chế biến các món ăn truyền thống sẽ cầu kỳ hơn.

Ảnh: Mâm cơm của người Hà Nhì

Theo truyền thống của người Hà Nhì thì thịt lợn và lúa gạo là thực phẩm chính để chế biến các món ăn. Thịt lợn được chế biến với nhiều món như xào, nướng; cùng với các nguyên liệu như thảo quả, lá móc mật, riềng, sả, hạt tiêu rừng, ớt…mà món ăn trở nên hấp dẫn với hương vị đặc trưng, thơm phúc. Ngoài ra còn rất nhiều món khác như rau luộc, nấm xào, canh đậu phụ hay canh bí đỏ nấu xương lợn…Mỗi dịp lễ, tết khác nhau thì người Hà Nhì chế biến những mòn ăn đặc trưng riêng, không chỉ chế biến từ thịt lợn mà còn có các món ăn chế biến từ thịt gà, thịt chó và thịt trâu như: thịt chó nấu rau cải, canh gà nấu măng, thịt trâu nướng, thịt trâu xào gừng ớt, bánh thảo quả, vịt, cà gai xào ớt, thịt trâu/bò xào đương quy, nấm hương và mầm thảo quả nấu canh gà…Và 2 món dân dã, rất đặc trưng không thể thiếu đó là bánh dày và xôi tím hoặc vàng. Để bánh dày và xôi thơm dẻo phải chọn loại gạo nếp nương ngon nhất. Món xôi màu vàng là màu của mặt trời, tượng trưng cho sự trường tồn, thể hiện sự thành kính với thần linh.

Nguyên liệu tươi ngon được bà con tự trồng và bán tại chợ phiên

Món canh gà nấu nấm hương rừng và mầm thảo quả

Nếu thưởng thức ẩm thực Hà Nhì mà chưa uống cùng với thức uống thơm ngon – bia Hà Nhì thì quả là một thiếu sót. Hầu hết gia đình người Hà Nhì nào cũng có ủ ít nhất một hũ bia để sử dụng trong các ngày rằm, mùng 1 hay những ngày lễ, tết truyền thống. Bia của người dân tộc Hà Nhì được làm từ gạo nếp. Công đoạn ủ bia rất cầu kỳ và độc đáo. Loại gạo nếp dùng để ủ bia là gạo nếp truyền thống của đồng bào, hạt tròn, mẩy đều, có mùi thơm. Gạo nếp được đãi sạch, ngâm nước 1 tiếng rồi đem đồ thành xôi và để nguội. Để xôi được trộn đều men người ta dùng nước đun sôi để nguội vẩy lên mẹt xôi cho từng hạt tơi ra, không dính vào nhau. Công thức để làm ra bia Hà Nhì đặc sản thơm ngon, ngọt dịu này ngoài gạo nếp ngon, men lá truyền thống phải kể đến nguồn nước mạch trong mát chảy từ núi ra. Cùng bạn bè và người thân thưởng thức món ngon và nhâm nhi ly bia Hà Nhì trong không gian ấm cúng của những nếp nhà trình tường giữa núi rừng Tây Bắc thì thật tuyệt vời biết bao.

Ở Y Tý hiện chưa có nhà hàng phục vụ chuyên các món ngon của người Hà Nhì nhưng nếu bạn có nhu cầu thưởng thức thì ở các homestay gia chủ sẵn lòng chế biến và phục vụ. Đến Y Tý tận hưởng bầu không khí trong lành, chiêm ngưỡng cảnh sắc tuyệt đẹp và trải nghiệm văn hóa độc đáo của người Hà Nhì, chắc chắn sẽ là khoảng thời gian thư giãn, nghỉ ngời đáng nhớ của bạn./.

Lưu Vân Anh (ảnh:Lý Xá Xuy)