Từ 1945: Khúc bi tráng của du lịch Sa Pa cùng lịch sử đất nước

Từ tháng 3/1945 đến tháng 3/1951, Sa Pa nói riêng và Lào Cai nói chung trải qua thời kỳ chiến tranh liên miên, các hoạt động du lịch ở Sa Pa bị ngừng lại, thậm chí bị hủy hoại. Tháng 4/1951, người Pháp rút khỏi Sa Pa, sau đó họ đã cho máy bay rải bom và phá hủy hầu hết các công trình đã được xây dựng trước đó. Khu nghỉ dưỡng Sa Pa vì thế lại trở về hình hài gần 50 năm trước. Chặng đường lịch sử của du lịch Sa Pa bỗng chốc dừng lại, khiến khúc bi tráng của du lịch Sa Pa nằm mãi trong hoài niệm.

Tháng 11/1946, sau ngày tỉnh Lào Cai được giải phòng lần thứ I, châu Sa Pa được chuyển thành huyện Sa Pa và được chia thành 3 đơn vị hành chính là xã Sa Pa Chung, xã Hướng Vinh và xã Kim Hoa.

Từ thập niên 1950 đến năm cuối những năm 80, Sa Pa cùng với Lào Cai trải qua các thời kỳ lịch sử lớn của đất nước, đi qua 3 cuộc chiến và những thăng trầm của đất nước, khu nghỉ dưỡng Sa Pa xưa kia đã bị tàn phá, hoặc bởi chiến tranh, hoặc bởi thiên tai, hoặc bởi thời gian hay những khó khăn muôn vàn của đất nước, khu nghỉ dưỡng Sa Pa có nhiều thời điểm suy tàn, đổ nát tưởng chừng như không bao giờ khôi phục được. Khu nghỉ dưỡng Sa Pa xưa trải qua thời gian bi tráng, đầy vết cắt đau thương trong dáng hình diễm lệ của rừng núi Hoàng Liên.

Năm 1991: Cơ hội hồi sinh lần thứ 2 cho du lịch Sa Pa

Sau thời gian khá dài từ 1945 đến thập niên 1980, Sa Pa không có các hoạt động du lịch, chỉ có người dân địa phương tham gia vào công cuộc tái thiết và phát triển kinh tế xã hội. Khu nghỉ dưỡng Sa Pa xinh đẹp được phát hiện từ năm 1903 lại chìm vào giấc ngủ như chưa hề được đánh thức trước đó. Đến năm 1991, khi Việt Nam bắt đầu mở cửa hội nhập nền kinh tế, khách du lịch mới lác đác quay trở lại Sa Pa. Thời điểm này, trong kỳ Đại hội Đảng bộ lần thứ X (1991) tỉnh Lào Cai đã bắt đầu đặt vấn đề khôi phục và phát triển du lịch Sa Pa, nhờ vậy khu du lịch Sa Pa lại dần dần được hồi sinh và từng bước phát triển, tạo dựng lại hình hài khu nghỉ dưỡng Sa Pa và kiến tạo dáng hình của Khu du lịch Sa Pa vừa mang bản sắc văn hóa truyền thống, vừa có dáng dấp hiện đại theo thời cuộc. Năm 1994, Bãi đá cổ Sa Pa được Bộ Văn hóa Thông tin quyết định công nhận là Di tích lịch sửa văn hóa cấp quốc gia. Năm 1996, Nghị quyết Đại hội đảng bộ tỉnh Lào Cai lần thứ XI tiếp tục chủ trương, chú trọng phát triển mạnh mẽ du lịch và xác định du lịch là ngành kinh tế có nhiều lợi thế phát triển, nhất là ở địa phương như Sa Pa. Tỉnh Lào Cai đã đầu tư ngân sách đáng kể để phát triển cơ sở hạ tầng phục vụ phát triển du lịch bao gồm: Đầu tư hệ thống điện lưới quốc gia, xây dựng hệ thống nước sạch, xây dựng tuyến đường nội thị, cải tạo tuyến đường nối Lào Cai với Sa Pa…

Khi khách du lịch quốc tế bắt đầu quay lại Sa Pa, nhiều dự án và các tổ chức quốc tế, tổ chức phi chính phủ cũng quan tâm hơn đến mảnh đất này, nhờ đó nhiều dự án hỗ trợ, dự án đầu tư, dự án thúc đẩy phát triển du lịch cũng được thực hiện tại Sa Pa, góp phần từng bước đưa hơi thở của du lịch thế giới vào nguồn tái sinh cho khu du lịch Sa Pa. Tháng 11/2002, tỉnh Lào Cai đã ký kết hợp tác với vùng Aquitaine (CH Pháp) và các chuyên gia của trường Đại học Bordeaux 3 đã tới khảo sát quy hoạch khu du lịch Sa Pa, nhằm bảo tồn khu du lịch Sa Pa gắn quy hoạch du lịch với quy hoạch đô thị, nông nghiệp…, đồng thời tiếp tục chia sẻ kinh nghiệm phát triển du lịch từ các chuyên gia quốc tế. Năm 2003, Sa Pa đã tổ chức Lễ hội 100 năm du lịch Sa Pa và trong dịp kỷ niệm này, tỉnh Lào Cai đã công bố Quy chế đô thị du lịch Sa Pa theo tư vấn của các chuyên gia Pháp trong chương trình hợp tác Lào Cai – Aquitaine, đặt nền móng cho những thiết kế và ý tưởng quy hoạch cho khu đô thị du lịch đầu tiên trong cả nước.

Qua ba thập niên tự vận động, nỗ lực đầu tư, triển khai tìm kiếm sự hỗ trợ trong nước và quốc tế, Khu du lịch Sa Pa đã thu hút khách du lịch trong nước và quốc tế đến với Sa Pa ngày một đông hơn. Những tiềm năng, thế mạnh của du lịch Sa Pa dần dần được đánh thức. Ngoài loại hình du lịch nghỉ dưỡng nhằm tận hưởng không khí trong lành, mát mẻ, du lịch Sa Pa thời gian này còn mở rộng du lịch cộng đồng, văn hóa và bắt đầu khai thác các điểm du lịch như Hàm Rồng, Bãi đá cổ, thác Bạc, cầu Mây, Cát Cát, Tả Phìn… Vậy là, sau bao năm, người ta lại thấy được một Sa Pa đẹp hùng vỹ, choáng ngợp, đầy màu sắc văn hóa bản địa. Vẻ đẹp ấy có sức quyết rũ lớn đối với bao người từ mọi miền đất nước và lan tỏa để cả những người bạn từ nhiều quốc gia khác. Lượng khách đến Sa Pa tăng đều qua các năm (năm 2001: 65.068 lượt khách, năm 2002 75,000 lượt khách du lịch, năm 2005: 200.024 lượt khách, năm 2010: 722.891 lượt khách; năm 2015: 1,2 triệu lượt khách). (Xin mời đọc tiếp kì 4 : Sa Pa trở thành khu du lịch quốc gia ) 

Phạm Tất Thành