Sa Pa - Một vùng đất xa xôi tận miền biên viễn phía Bắc lại có lịch sử phát triển du lịch từ những năm đầu của thế kỷ 20 đến nay, qua 2 thế kỷ hình thành và phát triển, Du lịch Sa Pa đã vượt chặng đường lịch sử 120 năm, rũ mình từ một trạm nghỉ dưỡng cao nguyên bé nhỏ, nâng tầm trở thành khu du lịch quốc gia và từng bước vươn tầm quốc tế. Và không chỉ thế, Sa Pa hôm nay với cảnh sắc hùng vỹ dưới cái nắng, cái gió, giữa mây ngàn, sương núi, cùng nền văn hóa đa sắc đậm đà của những dân tộc vùng cao đang hướng tới một hình hài sống động, hiện đại mà vẫn nguyên bản sắc: Sa Pa – Một khu du lịch quốc gia mang tầm quốc tế!

1903: Mốc khởi đầu của du lịch Sa Pa

Mùa đông năm 1903, quân đội Pháp cử đoàn khảo sát trắc địa khu vực rừng núi Tây Bắc Việt Nam, khi đi qua địa phận Sa Pa - tỉnh Lào Cai hiện nay và nghỉ chân tại cao nguyên Lồ Súi Tổng để chuẩn bị vượt đèo Ô Quý Hồ (sang Lai Châu), đoàn khảo sát đã bất ngờ khám phá ra vùng núi non hùng vỹ dưới chân dãy núi Hoàng Liên, nơi có khí hậu như vùng ôn đới và nhiều dân tộc bản địa. Đoàn khảo sát sau khi hoàn thành chuyến công tác đã báo cáo về địa danh đặc biệt này, báo cáo đã thu hút sự chú ý của các nhà nghiên cứu về địa lý, khí hậu Pháp đến khảo sát, nghiên cứu như những lữ khách đầu tiên. Đồng thời quân đội Pháp tiếp tục cử các đoàn công tác đến khảo sát kỹ lưỡng về cao nguyên Lồ Súi Tổng.

Năm 1905, sau khi đại úy Sherdlin và trung sĩ Denis đã hai lần leo lên đỉnh Phan Si Păng để xác định các dấu mốc và các điểm chuẩn, người Pháp đã hoàn thiện bản vẽ về cao nguyên Lồ Súi Tổng và xác định đỉnh cao Phan Si Păng (3.143m). Những kết quả nghiên cứu ban đầu mặc dù mới chỉ dừng lại ở cấp độ nhỏ, báo cáo chưa đầy đủ nhưng với khí hậu mát mẻ và vẻ đẹp của thiên nhiên địa danh này đã bắt đầu thu hút nhiều người biết tới như một vùng đất nghỉ dưỡng tiềm năng. Sau này, những quân nhân và viên chức dân sự người châu Âu sống ở Lao Kay (Lào Cai ngày nay) - vốn rất nóng với khí hậu nhiệt đới nóng ẩm, bắt đầu lựa chọn những căn nhà ở làng Lồ Súi Tổng để dừng chân nghỉ ngơi trên cung đường Bình Lư - Phong Thổ - Sa Pa – Lao Kay. Dần dần, người ta truyền bá nhau về một trạm dừng chân nghỉ dưỡng lý tưởng, cảnh quan hùng vỹ, khí hậu mát mẻ vào mùa hè khác biệt hoàn toàn với cái nóng của Lao Kay trên cao nguyên Lồ Súi Tổng. Tuy nhiên, trong suốt thập niên sau đó, người Pháp chưa quá quan tâm đến Sa Pa (thời điểm này họ đang đặt mục tiêu đến Vân Nam (Trung Quốc) và Miến Điện). Vì vậy, Sa Pa chỉ dừng lại ở hình hài một trạm nghỉ dưỡng nhỏ trên vùng núi Hoàng Liên. (Xin mời đọc tiếp kì 2 - Hình thành khu nghỉ dưỡng Sa Pa)

Phạm Tất Thành