Ở miền Đá Đinh có hai ngọn núi được đặt tên. Theo những câu chuyện truyền đời từ xa xưa, một ngọn núi được đồng bào Giáy đặt tên là Đản Đăm (nghĩa là núi Bố), ngọn núi còn lại có tên là Đản Đinh (tức núi Mẹ). Thoạt nhìn từ xa, núi Bố sừng sững như bức tường thành che sương, chắn gió cho những bản làng người Giáy từ bao đời nay. Còn núi Mẹ lại cách xa, nhỏ gọn hơn, trông cô đơn nhưng cao vời vợi.

          Cánh đồng ngát xanh dưới chân núi Đá Đinh

Nhấp chén nước chè trong căn nhà nằm dưới chân núi Bố, ông Hoàng Ngọc Bình, nguyên Bí thư Đảng ủy xã Tả Phời, cũng là người cao niên ở địa phương trầm ngâm kể: Tên vùng đất xuất phát từ tên núi Mẹ - Đản Đinh. Trong tiếng Giáy, Đản là đồi đá, Đinh là màu đỏ, ý chỉ ngọn núi Mẹ có một phiến đá màu đỏ tựa hình mặt người. Người xưa kể rằng, trong một lần núi Bố, núi Mẹ cãi nhau, núi Mẹ giận nên ngoảnh mặt đi, để núi Bố ở phía sau luôn kiên nhẫn đợi chờ. Khác với những ngọn núi luôn có một đỉnh chóp trên cao, hình dáng núi Mẹ lại có một vòm cung ở giữa, nhìn như hình của một ngọn đèn. Có lẽ bởi vậy mà người Giáy nơi đây còn ví núi Mẹ như ngọn đèn trời, luôn soi đường, chỉ lối cho cư dân chốn này khai khẩn đất đai, cấy cày, trồng trọt, vượt qua bao vất vả, gian nan.

Trong những dịp lễ hội hay những khi thôn, xã có việc quan trọng, tên núi Bố, núi Mẹ luôn xuất hiện trong những bài cúng, để chứng giám lòng thành của con dân miền đất, phù hộ cho mùa màng tốt tươi, nhà nhà yên ấm. Điều đó cho sự kỳ bí, linh thiêng đã biến hai ngọn núi trở thành hình tượng quan trọng trong tâm thức và đời sống văn hóa tinh thần của cộng đồng người Giáy.

Niềm tin về hai ngọn núi thiêng, nhất là núi Mẹ - Đản Đinh được đắp bồi qua bao thế hệ, khiến ngọn núi ấy trở nên bất khả xâm phạm ở chốn này. Có lẽ bởi vậy mà từng có thời điểm vào những năm 2000, một số doanh nghiệp đến xin khai thác đá ở núi Mẹ đã  gặp phải sự phản đối của người dân. Bà con kiến nghị lên thôn, xã phải bảo vệ ngọn núi linh thiêng này, bởi bảo vệ môi trường, bảo vệ cội nguồn gắn liền với văn hóa của một tộc người, một vùng đất quan trọng hơn tất cả.

Viết tiếp những đổi thay

Trước đây, Đá Đinh là tên của một thôn với 100% đồng bào Giáy. Sau này, khi dân cư đông hơn, thôn được tách ra thành thôn Đá Đinh 1 và thôn Đá Đinh 2. Hai ngọn núi cũng chia về hai nửa, núi Bố bao bọc cho những mái nhà ở Đá Đinh 1; núi Mẹ dẫn đường cho thôn Đá Đinh 2. Hiện nay, đây vẫn là chốn quần cư của trên 98% đồng bào dân tộc Giáy.

Đá Đinh 1 và Đá Đinh 2 được thiên nhiên ưu đãi, nằm trọn trong lòng thung, với núi đồi điệp trùng bao quanh, với suối mát đầu nguồn cung cấp nước tưới tiêu cho gần 30 ha diện tích đất trồng lúa 2 vụ. Nét đặc trưng này vừa là lợi thế để phát triển nông nghiệp tại địa phương, nhưng cũng có những bất lợi mỗi khi thiên nhiên giận dữ.

          Đồng báo Giáy canh tác lúa tại những khu vực thuận lợi

Hiện Đá Đinh 1 và Đá Đinh 2 là vùng nuôi thủy sản lớn của xã Tả Phời. Cả 2 thôn hiện có 8 ha mặt nước nuôi thủy sản, chiếm 1/3 diện tích nuôi thủy sản của toàn xã. Phần lớn diện tích này được người dân chuyển đổi từ đất trồng cây nông nghiệp kém hiệu quả.

Để có đổi thay này phải quay ngược về câu chuyện cách đây nhiều năm, do nằm ở vị trí đầu nguồn nước, lại ở vùng lòng chảo, nên mỗi khi mùa mưa lũ đến lại trở thành nỗi ám ảnh với đồng bào nơi đây. Dù có địa thế bằng phẳng để trồng lúa, thế nhưng ở nhiều khu vực, đất ruộng lẫn nhiều đá, cát - tồn đọng của những trận mưa lũ hằng năm đi qua và để lại, vậy nên dù có đổi giống lúa mới, năng suất vẫn không cao. Thế rồi tại những khu vực đất sản xuất kém hiệu quả, người dân bắt đầu chuyển đổi sang đào ao phát triển thủy sản. Nhiều năm trở lại đây, thủy sản trở thành hướng đi chính của đồng bào ở Đá Đinh, đem lại nguồn thu ổn định cho các hộ. Thậm chí từ hướng đi này, nhiều hộ vươn lên trở thành hộ sản xuất, kinh doanh giỏi của địa phương.

         Nuôi thủy sản trở thành hướng phát triển kinh tế hiệu quả ở Đá Đinh

Từ một chốn nghèo nàn, xơ xác, hôm nay, Đá Đinh đang “khoác” trên mình một chiếc áo sáng tươi. Từ tinh thần đoàn kết, sự cần cù trong lao động của đồng bào nơi đây đã gọi ngày mới về với vùng cao trong ấm no, đủ đầy. Trưởng thôn Đá Đinh 1 – Ngô Văn Sỳ mừng vui: Nhiều năm trở lại đây, việc cưới, việc tang ở thôn được thực hiện theo quy định, đủ nghi lễ, trang trọng nhưng tiết kiệm. Cả thôn có 102 hộ, hết năm 2022, có 98% số hộ trong thôn đạt danh hiệu gia đình văn hóa. Toàn thôn hiện có 16 hộ sản xuất, kinh doanh giỏi các cấp; số hộ nghèo giảm qua từng năm, chỉ còn 2 hộ.

Còn tại thôn Đá Đinh 2, đồng bào đang ra sức, quyết tâm xây dựng thành công thôn kiểu mẫu trong năm 2023, viết tiếp nhịp sống ấm no, đủ đầy của một miền quê thanh bình, trù phú.

Quỳnh Trang