Một số người gọi nghi lễ này là lễ Tết nhảy “Giàng chảu đao”. Pút tồng được tổ chức vào ngày tết, tại nhà của trưởng họ. Đây là nghi lễ nhảy tưởng nhớ đến tổ tiên, Bàn Vương và các vị thần... đã phù hộ bảo vệ cho cuộc sống của họ trong suốt năm cũ.

Lễ Pút tồng có nguồn gốc từ xa xưa, gắn với các truyền thuyết về cuộc di cư vượt biển của người Dao Đỏ. Vào ngày diễn ra lễ nhảy, không chỉ những người trong dòng họ mà cả những người khác họ cùng thôn cũng đến tham dự để ủng hộ cho dòng họ đang làm lễ Pút tồng. Nhưng để nhảy Pút tồng không phải ai cũng có thể làm được. Muốn nhảy Pút tồng cần phải được ma tổ tiên, được các ma sư phụ nhập vào.

Những điệu múa nghi lễ truyền thống, kết hợp của tiếng chiêng, trống, chũm chọe, tiếng kím xúc xắc va chạm vào nhau diễn ra xung quanh đống lửa bập bùng, trong không gian linh thiêng đặc biệt tạo ra sự huyền bí mê hoặc. Tùy vào không khí của các bước trong nghi lễ mà âm nhạc dồn dập, vang rộn hay chậm rãi và sâu lắng, tạo nên sự thăng hoa của người nhảy, đưa các thầy nhảy vào trạng thái đê mê, thoát tục, tiếp cận với thế giới siêu nhiên. Sau đó lại hòa quyện vào các bước nhảy tạo nên sự sống động trong trình diễn. Các thầy nhảy khi thì nhỏ nhẹ cung kính, khi nhảy múa lại hô to kết hợp cả tiếng hú cổ vũ cho không khí buổi lễ thêm tưng bừng. Trong không gian linh thiêng ấy, người nhảy như siêu thoát, chân tay dù cầm và giẫm vào lửa nhưng không hề cảm thấy nóng hay bị bỏng.

Phải tham gia trực tiếp thì ta mới cảm nhận hết được sự linh thiêng, huyền bí đó. Đến với Lào Cai vào dịp đầu năm mới bạn sẽ có cơ hội được xem, được hòa vào không khí thiêng liêng của lễ nhảy “Pút tồng” . Người Dao thường tổ chức vào ngày mùng 1 hay mùng 2 tết âm lịch. Đặc biệt nghi lễ này không cấm người lạ nên bạn có thể tham gia thoải mái, không những thế bạn còn được chào đón nồng nhiệt. Hãy thử một lần để cảm nhận và hiểu rõ về nét văn hóa đặc sắc của người Dao ở Lào Cai.

Nguyễn Đình Chiểu