Ruộng bậc thang Sa Pa

Ruộng bậc thang có ở hầu khắp các huyện trong tỉnh Lào Cai, nhưng nổi bật nhất là ở Trung Chải, Sa Pả, Tả Phìn, Lao Chải, Tả Van, Hầu Thào, Bản Hồ, Tả Giàng Phình…(Sa Pa), Lầu Thí Ngài, Lùng Phình… (Bắc Hà ), Mường Hum, Mường Vi, Sảng Ma Sáo, Dền Sáng, Y Tý, Ngải Thầu, A Lù… ( Bát Xát), Sín Chéng, Cán Cấu… (Si Ma Cai), Tung Chung Phố, Tả Ngải Chồ, Pha Long, Lùng Khấu Nhin…(Mường Khương). Giờ đây ruộng bậc thang không chỉ là bồ thóc không bao giờ vơi của đồng bào các dân tộc mà còn là sản phẩm du lịch độc đáo. Đây là những điểm đến hấp dẫn và không thể thiếu của rất nhiều du khách nước ngoài khi chọn tour tới Lào Cai.

Tiềm năng du lịch của ruông bậc thang nằm ở chính vẻ đẹp kỳ vỹ của nó. Bất kì khi nào đến với Lào Cai du khách đều có thể thưởng ngoạn được vẻ đẹp riêng của ruộng bậc thang, khi rực rỡ, khi long lanh, khi thì mộc mạc bình yên đến lạ thường. Nhưng có lẽ nổi bật hơn cả là mùa đổ nước (tháng 6 - 7 hàng năm) trông chúng như những bức tranh thuỷ mặc khổng lồ và phong cảnh mùa lúa chín vàng (tháng 9 - 10) đẹp như mơ. Các tuyến điểm tham quan những cánh đồng ruộng bậc thang mỗi ngày đón hàng trăm du khách. Riêng các huyện vùng cao Sa Pa, Bát Xát, Bắc Hà vào mùa lúa chín vàng, lượng khách du lịch đến tham quan tăng đột biến. Tour khám phá ruộng bậc thang đã trở thành một điểm nhấn chính của du lịch Lào Cai. Cũng vào thời điểm lúa chín vàng, tại Sa Pa các công ty du lịch tổ chức nhiều chương trình để thu hút du khách và quảng bá vẻ đẹp ruộng bậc thang Sa Pa, Lào Cai đến đông đảo du khách trên thế giới như Giải chạy marathon vượt núi quốc tế 2015 (VMM - 2015)….

Ruộng bậc thang ở Bản Liền, Bắc Hà. ảnh: Huy Trung

Tiềm năng du lịch của ruộng bậc thang còn ở những giá trị văn hóa ẩn mình trong nó. Canh tác ruộng bậc thang là một hoạt động nông nghiệp truyền thống nhằm nuôi sống con người, xoay quanh loại hình này còn có biết bao các yếu tố văn hóa, xã hội, tôn giáo, tín ngưỡng liên quan như: những kinh nghiệm, tri thức dân gian của người dân địa phương từ việc chọn đất, dẫn nước, làm đất, đắp bờ, cày cuốc, gieo mạ, nhổ mạ, cấy lúa, chăm sóc, thu hoạch...; Cùng hàng loạt các nghi lễ mang tính dân gian nhằm cầu mong cho mưa thuận gió hòa, cầu mong thần linh bảo vệ cây lúa không bị sâu bệnh, mùa màng bội thu. Ruộng bậc thang Lào Cai không chỉ có giá trị về mặt vật chất, mà nó còn chứa đựng trong nó cả một thế giới tâm linh huyền bí, một dấu mốc về lịch sử, văn hóa của tộc người. Rất nhiều du khách khi đến với Lào Cai cảm thấy hứng thú, tò mò với các kĩ thuật canh tác truyền thống rất độc đáo của đồng bào. Đặc biệt là các nghi lễ gắn liền với ruộng bậc thang như lễ cơm mới, gọi hồn lúa, xuống đồng ... đã gây ấn tượng mạnh với du khách. Vì vậy, song song với việc thiết kế tour cho du khách đi tham quan vẻ đẹp ruộng bậc thang thì việc hình thành các tour để du khách được khám phá văn hóa ruộng bậc thang, trải nghiệm với công việc nhà nông và các nghi lễ huyền bí liên quan đến ruộng bậc thang cũng là một điều hết sức thú vị. Đây sẽ là một sản phẩm du lịch độc đáo gắn liền với ruộng bậc thang.

Ruộng bậc thang ở Bản Liền, Bắc Hà. ảnh: Huy Trung​​​​​​​           

Tiềm năng của ruộng bậc thang để khai thác phát triển du lịch là rất lớn. Tuy nhiên phát triển du lịch ruộng bậc thang còn đang gặp nhiều khó khăn như cảnh quan ruộng bậc thang đang dần biến dạng do tác động của con người và môi trường. Do biến đổi khí hậu, mưa nhiều dẫn đến sạt lở đất, lũ quét đã làm biến mất những khu ruộng bậc thang. Bên cạnh đó phát triển du lịch ruộng bậc thang nhưng chủ nhân của những mảnh ruộng này lại được hưởng lợi rất ít từ nó. Chính vì thế họ làm mọi cách để có thu nhập và người dân phá những mảnh ruộng gần đường, mở quán bán hàng. Bên cạnh lợi ích trước mắt thì chính điều này cũng tiềm ẩn những thách thức, đó chính là cảnh quan ruộng bậc thang bị phá vỡ. Khi đến thăm bản làng, ven đường đi du khách không thấy những dải ruộng mềm mại như quảng cáo mà lại chỉ thấy toàn hàng quán. Đây là một khó khăn giữa quy hoạch phát triển du lịch và lợi ích của người dân.

Nguyễn Mạnh Tưởng