Người Mông Xanh cư trú chủ yếu ở hai thôn Nậm Tu Thượng và Nậm Tu Hạ, xã Nậm Xé, huyện Văn Bàn, Lào Cai. Nếu nhu các nhóm ngành Mông khác đều có trang phục sặc sỡ thì tran phục nhóm Mông Xanh đơn sắc hơn khá nhiều. Và màu chàm xanh đen là màu chủ đạo. Nhiều nghiên cứu còn cho rằng họ có nguồn gốc từ Nhật Bản, bởi có sự tương đồng về về trang phục với một dân tộc thiểu số ở Nhật. Trang phục của phụ nữ Mông Xanh gồm: váy, áo, khăn đội đầu, thắt lưng, tạp dề, xà cạp và trang sức. Vải được tự dệt từ cây lanh, áo may kiểu hai thân, cúc cài lệch sang phải, áo dài quá mông, hoa văn trang trí thưa. Còn với nam giới trang phục gồm: áo, khăn, quần, thắt lúng. Áo dài đến bắp chân, xẻ ngực, khi mặc được vát chéo và cố định bằng thắt lưng.

Không chỉ có nét khác biệt về trang phục mà ngôn ngữ của nhóm Mông Xanh cũng khác biệt với các nhóm Mông khác. Nhóm Mông Xanh còn có quy định chặt chẽ trong việc kết hôn, chỉ được kết hôn với người cùng dân tộc, con anh được lấy con cô. Trong phong tục của người Mông Xanh, khi em gái đi lấy chồng anh trai sẽ cho một con lợn làm giống. Bởi thế sau này cô em có con lớn phải trả lại cho người anh trai. Chính hôn nhân cận huyết nên có trưởng hợp trẻ em sinh ra bị dị tật. Gần đây người Mông Xanh đã cởi mở hơn trong vấn đề kết hôn, nhiều thanh niên đã lấy chồng ở vùng khác, dân tộc khác.

Cũng như nhiều dân tộc khác ở Việt Nam, người Moogn Xanh ăn tết Nguyên Đán. Đặc biệt trong ngày tết người ta kiêng huýt sáo, thổi lửa, giặt đồ. Vì họ cho rằng như thế là gọi gió về, khiến cho mùa màng thất thu, cây cối nhà cửa bị đổ. Ngoài ra người ta còn kiêng ăn canh, ít ăn rau trong 3 ngày tết vì sợ mưa nhiều, khó canh tác nương.

Khung dệt thô sơ của người Mông Xanh

Ngoài tết Nguyên Đán người Mông Xanh còn ăn rằm tháng 7. Đây là lễ lớn thứ hai trong năm sau tết Nguyên Đán. Sau lễ cúng cả dân làng tổ chức các trò chơi dân gian như: đu quay, hát ống, đánh cù, thổi khèn.

Hát ống

Nếu muốn khám phá thêm nhiều nét văn hóa độc đáo của người Mông Xanh, bạn hãy đến Nậm Xé, Văn Bàn. Còn rất nhiều điều thú vị chờ đón bạn.

Lê Vân Anh