Dinh vua Mèo – Hoàng A Tưởng, Bắc Hà Lào Cai

Sống trong dinh thự xa hoa này thì cuộc đời của những người phụ nữ liệu có thực sự sung sướng, vương giả hay không. Để tìm hiểu về cuộc đời các bà vợ của “vua Mèo”, chúng tôi đã phải cất công tìm đến những cụ già cao tuổi ở Bắc Hà để tìm hiểu về cuộc đời của họ.

Theo lời các cụ kể lại, người xây dựng lên dinh thự bề thế này không phải ông Hoàng A Tưởng mà là ông Hoàng Yến Tchao, bố của ông Tưởng. Ông Tưởng chỉ là người kế nghiệp, tiếp quản ngôi nhà. Cha con ông là người Tày nhưng lại được mọi người ở các vùng gần xa gọi là “vua Mèo” bởi vì vùng đất Bắc Hà xưa kia người Mông (người Mèo) chiếm đến 70% dân số. Ông Hoàng Yến Tchao làm tri châu từ khoảng những năm đầu thế kỉ 20 và có 4 vợ.

Ông Hoàng Yến Tchao và bà Ba

Vợ cả của ông Hoàng Yến Tchao là người Tày, ở Bản Liền, sinh cho ông TChao được 3 người con, 2 trai và 1 gái. Con trai cả là ông Hoàng A Tiển, con trai thứ là ông Hoàng A Tưởng và một cô con gái.  Người vợ cả đến với ông TChao bằng tình yêu và lấy ông Chao khi còn trẻ. Mặc dù sống trong dinh thự xa hoa nhưng bà cả vẫn làm việc như bao người khác. Ông TChao cho bà nhiều ruộng đất và “khắc làm khắc lấy”. Bà cả vốn là nông dân nên cấy hái rất giỏi và cũng là người có nhiều ruộng đất nhất trong các bà vợ, vì vậy cho đến nay đi đâu người ta cũng nói là đất của bà cả. Bà cả trước đây ở tầng 1, dãy phòng bên phải tòa nhà.

Bà Cả (người ngồi) cùng con gái ruột tên Tương và hai con gái bà Ba tên Hưởng và Phượng (nhìn từ phải sang trái)

Vợ hai ông Tchao là người Hán, cũng rất xinh đẹp. Theo lời kể của các vị già làng nơi đây thì bà hai là người ít được biết đến nhất. Bà lấy ông Tchao khi còn rất trẻ, chưa hưởng được vinh hoa phú quý, sau khi sinh hạ một cô con gái thì đã bị bệnh và mất sớm, không có một chút tài sản nào. Chính vì vậy không mấy ai biết là bà có tồn tại nên người ta vẫn chỉ hay nói ông TChao có 3 bà vợ thôi.

Vợ ba là người Hoa. Bà ba sang Bắc Hà làm ăn, với những nét đẹp sắc sảo, nhanh nhẹn bà ba đã nhanh chóng lọt vào “mắt xanh” của “Vua Mèo”. Bà ba là người thích sống tự lập và làm ăn buôn bán rất giỏi. Lấy ông TChao một thời gian, sinh cho ông hai cô con gái thì bà không thích sống trong dinh thự của ông Chao mà ra ngoài ở riêng và tự làm ăn buôn bán. Bà ba lúc đó rất giỏi buôn bán và giàu có. Bà buôn muối, dầu hỏa, vải vóc… ở khu vực chợ Bắc Hà ngày nay. Bà có hẳn một ngôi nhà ở chợ để ở và buôn bán. Bà không sinh đươc con trai nên đã nhận con của em cậu làm con trai nuôi. Sau này gia đình bỏ đi khỏi Bắc Hà, bà theo ông Tchao di cư về Hà Nội, sang Pháp, rồi lại quay về sinh sống và chết tại Lâm Đồng. Còn con cái của bà sinh sống tại Mỹ.

Bà Ba (người ngồi) cùng con gái nuôi tên Dính và hai con gái ruột tên Hưởng và Phượng (nhìn từ phải sang trái)

Vợ tư ông Tchao là xinh đẹp nhất vùng Bắc Hà bấy giờ, là người Tày ở Bản Liền. Việc ông Tchao lấy bà tư là có lẽ là câu chuyện được người dân trong vùng bàn tán nhiều nhất. Tuy ông TChao là người giàu có nhưng bà tư lấy ông không được sung sướng, hạnh phúc. Ông TChao lấy bà tư khi bà mới chỉ 16 tuổi, còn ông Tchao khi đó  đã gần 70 tuổi. Ông Tchao gặp bà tư khi bà đi làm thuê cho nhà ông. Ngay lập tức ông đã bị cuốn hút và mê mẩn trước vẻ đẹp của bà. Ngay hôm sau ông lập tức cho người đi rước bà tư về. Thực ra bà tư không đồng ý lấy ông Tchao mà bị ép buộc về làm vợ ông. Bà đã sinh cho ông một cô con gái và khi gia đình bỏ đi khỏi Bắc Hà thì bà mới sinh con được khoảng 1 tháng. Sau khi về Hà Nội một thời gian, cả gia đình họ Hoàng sang Pháp, rồi lại rời Pháp quay trở về thị trấn Liên Nghĩa, huyện Đức Trọng, tỉnh Lâm Đồng. Khi về ở hẳn Lầm Đồng thì bà đã bỏ ông Tchao và đi lấy chồng khác.

Không rõ tên, ông Tchao, ông Thìn (con nuôi bà Ba), bà Hưởng (con gái bà Ba), bà Tiển (con dâu cả ông Tchao) – hàng dưới. Ông Cơi (con rể ông Chao), ông Hoàng A Tưởng, quan Pháp – hàng trên(nhìn từ phải sang trái)

Ngoài những bà vợ chính thức kể trên, ông Tchao còn có vài chục người hầu nữ chăm lo miếng ăn giấc ngủ, đấm bóp cho ông, cũng sinh sống trong dinh thự.

Lại nói đến những người con của ông Tchao. Ông có 2 con trai nhưng lại không có cháu nội ruột. Theo lời cụ Lẩu kể lại, người con cả Hoàng A Tiển mất sớm. Còn Hoàng A Tưởng là con trai thứ hai, được đi học ở trường Bưởi từ bé thì lại ăn chơi nên mắc bệnh và cũng không sinh được con. Sau này ông Tưởng có lấy vợ và nhận con nuôi. Các con gái của ông Tchao lấy chồng và sinh con cái bình thường.

Hiện nay con cháu họ Hoàng ở nhiều nơi. Ở Bắc Hà vẫn còn rất đông các cháu. Một phần con cháu còn lại định cư ở Pháp, Mỹ, ở Lâm Đồng, thành phố Hồ Chí Minh.

Phan Phượng (tư liệu sưu tầm trong nhân dân)