Tết Sử Giề Pà còn có các tên gọi khác như Tết 8/4, Lễ Tạ ơn trâu thần, được tổ chức vào ngày mồng 8 tháng 4 âm lịch. Đây là một trong những lễ hội lớn trong năm của người Bố Y, huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai, hình thành qua truyền thuyết về ngày trâu thần đã dẫn họ tìm được nguồn nước, vượt qua nạn hạn hán.

Theo truyền thuyết kể lại rằng: Nhà Trời đưa một con trâu trắng xuống hạ giới giúp dân tìm ra nguồn nước. Sự xuất hiện của con trâu còn là dấu mốc thể hiện bước chuyển quan trọng từ phương thức sản xuất chọc lỗ, tra hạt sang sử dụng loài vật này làm sức kéo của người Bố Y.

Sự độc đáo trong buổi Lễ này chính là Mâm cỗ cúng được bà con đồng bào dân tộc Bố Y chuẩn bị chung cho cả làng bao gồm: một chiếc đầu trâu được nặn bằng xôi bảy màu, có đôi sừng dài tượng trưng cho con trâu trưởng thành khỏe mạnh; trứng nhuộm phẩm đỏ; gà luộc nguyên con; rượu; chè; hương; tiền...

Lễ tạ ơn Trâu chỉ diễn ra trong một ngày, nhưng trước đó, các gia đình trong làng đã cùng nhau chuẩn bị rất công phu và tỉ mỉ. Những mgười đàn ông trong làng lựa chọn những mẻ thóc nếp ngon nhất, phơi và giã để làm nguyên liệu nấu xôi bảy màu. Phụ nữ thì tìm những nguyên liệu để nhuộm màu cho xôi và trứng gà. Các nguyên liệu này đều là các loại thảo dược được kiếm trong rừng hoặc trồng trong vườn của các gia đình người Bố Y. Những quả trứng gà được lựa chọn cẩn thận và nhuộm màu đỏ để làm quà cho trẻ em trong làng.

Buổi tối trước ngày Tết, những người phụ nữ sẽ lấy cây nhuộm màu đun lấy nước để ngâm gạo nếp. Quá trình ngâm qua một đêm làm cho gạo nếp ngấm màu, có độ dẻo, ngon và thơm lâu. Cũng vào đêm trước Tết, khách từ xa tới, già, trẻ, trai, gái trong thôn tổ chức hát giao duyên đối đáp. Nội dung những câu hát nói về sự tích, ý nghĩa của Tết 8/4 và thăm hỏi nhau về một năm lao động sản xuất, về tình yêu đôi lứa.

Đến ngày Tết, các gia đình trong làng đều dậy từ rất sớm. Phụ nữ đồ xôi và luộc trứng để nhuộm màu; đàn ông sắp xếp lại những đồ vật đã được chuẩn bị từ trước để dâng cúng. Mỗi gia đình sẽ cử một đại diện là nam giới có sức khỏe tốt, mang cuốc, xẻng, dao lên đầu nguồn sửa sang lại nguồn nước, ống dẫn nước, phát quang đường dẫn nước về thôn. Thanh niên được huy động sửa sang lại đường vào thôn, phát quang cỏ cây ven đường cho khang trang, sạch sẽ để đón Tết.

Trước khi mang lễ lên cúng ở đầu nguồn nước, người Bố Y phải tạ con trâu trong nhà bằng cách nắm xôi cuộn vào cỏ để cho trâu ăn trước. Gia đình có bao nhiêu con trâu thì cuộn bấy nhiêu nắm xôi để tỏ lòng biết ơn con vật quý của gia đình. Già làng làm chủ lễ mâm cúng chung tại ngôi miếu nơi đầu nguồn nước của thôn để tạ ơn trâu thần. Mâm lễ chung do mọi nhà trong thôn cùng đóng góp là một cách thể hiện tính cố kết cộng đồng và tinh thần đoàn kết của người Bố Y.

Lễ tạ ơn Trâu rừng còn là dịp để thanh niên trong làng tập trung, giao lưu và cùng nhau tham gia các trò chơi dân gian như đánh đu, đánh còn, đánh quay và các trò chơi đồng dao, hát đối đáp, giao duyên, hát ống…

Tết Sử Giề Pà được coi là  của người Bố Y là dịp để người dân trong làng cầu tài, cầu lộc, cầu may đến với bản làng người Bố Y, để các thành viên dành sự chăm sóc đặc biệt và bày tỏ lòng cảm ơn đến con trâu của gia đình. Đây cũng là dịp để các thành viên trong cộng đồng thể hiện tinh thần đoàn kết, gặp gỡ chia sẻ buồn, vui, ước vọng.

Tố Uyên