Người Bắc Hà có câu: "Khi vào nhớ dốc Trung Đô. Khi ra thì nhớ rượu ngô Bắc Hà" . Dốc Trung Đô án ngữ ở vùng cửa ngõ Bắc Hà, đây là dốc đầu tiên khi đổ đèo để đến với mảnh đất Cao Nguyên Trắng, nó vừa cao vừa dài, khiến cho bất cứ ai đến với Bắc Hà đều ấn tượng. Còn khi đến với Bắc Hà có nhiều loại đặc sản nổi tiếng nhưng rượu ngô là đặc biệt hơn cả, bởi hương vị thơm nồng, quyến rũ, dù có say nhưng không bao giờ có cảm giác mệt mỏi, đau đầu. Cái mùi thơm ấn tượng khác biệt với tất cả các loại rượu ngô ở các vùng khác.

Để có được những giọt rượu thơm nồng, uống dù say nhưng không mệt mỏi hay đau đầu là bởi Bản Phố có được những ưu đãi đặc biệt về thiên nhiên và đồng bào có những bí quyết gia truyền. Rượu được nấu bằng dòng nước mạch trong mát chảy từ núi đá ra. Vị mát lành của dòng nước đã làm nên hương vị rượu thơm nồng quyến rũ đặc biệt không nơi nào có được. Ngoài ra men Hồng My cũng là một yếu tố góp phần làm nên hương vị thơm ngon.

Cây Hồng My làm men rượu

Cây Hồng My làm men nấu rượu nhìn từ xa trông giống như cây cỏ Mần Trầu. Hồng My thu hoạch vào khoảng tháng 9, tháng 10. Hạt được phơi khô, tách vỏ, nghiền nhỏ. Sau đó người ta trộn với nước rượu ngô đầu thành bột, rồi nắm thành từng nắm tròn bằng lòng bàn tay. Sau đó ủ lên men trong khoảng 1 tuần là được men thành phẩm. Người dân thường để men trên gác bếp tránh mối mọt, mốc và giữ được chất lượng tốt nhất. Khi nấu rượu người ta nghiền nhỏ quả men đó trộn với ngô đã được luộc chín, ủ trong thùng gỗ từ 1 đến 2 tuần. Khi ngô đã ủ đủ thời gian cần thiết thì mang ra chưng cất thành rượu. Với hương vị thơm nồng, quyến rũ làm nên sự khác biệt với tất cả các loại rượu khác.

Dụng cụ để chưng cất rượu cũng rất đặc biệt. Ngô không đun trực tiếp với nước như nấu rượu gạo mà được chưng cất cách thủy bằng chõ gỗ. Một chiếc chảo gang to đổ đầy nước, bên trên đặt một tấm phên bằng thân cây tre rồi đặt chõ gỗ lên phên tre đó, đổ ngô đã ủ vào và bịt kín bằng một chảo nước bên trên chõ. Khi đun nước nóng, bốc hơi lên và gặp chảo nước lạnh ngựng tụ lại thành rượu chảy quá máng ra ngoài. Chõ dùng để chưng cất rượu phải được làm bằng gỗ thông hay pơ mu thì rươụ mới vị thơm ngon đặc biệt. Chảo nước bên trên được thay liên tục để rượu không bị đắng.

 Để làm ra những mẻ rượu thơm ngon, không chỉ cần những nguyên liệu đặc biệt mà còn phải cần những kinh nghiệm tích lũy lâu đời. Với lượng ngô đó ủ bao nhiêu men thì vừa ngon, lửa đun như thế nào để rượu không bị đắng, không sốc.....đó là những điều mà không phải ai cũng có. Đây chính là điều làm lên sự khác biệt, sự nổi tiếng của rượu Bản Phố. Rượu ngô Bản Phố là phải được nấu tại Bản Phố, dùng nước Bản Phố, con người Bản Phố, ngô của Bản Phố mới tạo lên hương vị, mùi thơm đặc biệt.

 Lê Vân Anh