Tết nguyên đán cổ truyền không chỉ mang  ý nghĩa đón mừng năm mới, thờ cúng tưởng nhớ gia tiên, mà đối với các dân tộc thiểu số ở Lào Cai thì tết đến còn là dịp cộng đồng làng, bản được sum họp, đoàn tụ tổ  chức nhiều họat động vui xuân. Đó cũng là nét đẹp văn hóa phong phú và hấp hẫn phản ánh sự phong phú trong đời sống sinh hoạt văn hóa cổ truyền của các dân tộc.

Tết của người Dao đỏ:

Trong những ngày tết cổ truyền, cả gia đình đều phải tập trung để làm lễ quét dọn trang trí nhà cửa và lau dọn bàn thờ tổ tiên. Sau đó họ làm mâm cơm gồm thịt lợn, thịt gà, rượu, thường có thêm đĩa bánh dày hoặc bánh nếp gói để cúng tất niên. Tiếp theo đó tất cả các thành viên trong gia đình đi tắm rửa, thay quần áo mới rồi cùng quây quần bên nhau đón tết. Người Dao thường dùng cả ngày mùng 1 tết để thăm hỏi, chúc nhau những điều may mắn, hạnh phúc trong năm mới.

Tết Nhảy của người Dao Đỏ

Tết người Mông:

Lễ hội Gầu Tào của người Mông diễn ra trong khoảng từ mồng một đến ngày rằm tháng Giêng. Đây là một nét đẹp văn hóa truyền thống đặc sắc của đồng bào Mông ở các tỉnh vùng cao phía Bắc. Nghi lễ đặc sắc là dựng cây nêu báo hiệu cho mọi người biết gia chủ tổ chức lễ hội.Cây nêu là một cây tre cao từ 10 đến 12 m, thân tre gióng thẳng, nhẵn, mầu xanh bóng, ngọn tre để nguyên lá, trang trí chung quanh nhiều màu sắc. Sau khi gia chủ và thầy cúng cúng lễ, gia chủ sẽ hát những bài ca ngợi bản mường, chúc tụng mọi người nhân dịp năm mới. Các chàng trai, cô gái trong trang phục dân tộc thổi khèn, múa khèn, mời nhau rượu ngô và cùng say trong tiếng khèn; tổ chức những trò chơi truyền thống như đánh yến, leo cột lấy bầu rượu.

Phụ nữ Mông chuẩn bị bánh dày để ăn tết

Tết của người Tày:

Tết của dân tộc Tày bắt đầu vào 30 và kết thúc (lễ tạ tổ tiên) vào khoảng sáng mùng Ba. Mùng Bảy, họ ra đồng làm việc, nhưng chỉ mang tính hình thức. Đến ngày 15, họ ăn Tết lại, gần giống như ăn rằm tháng Giêng của người Kinh, nhưng người Tày thì gọi là ăn Tết lại. Ngày 27 hay 28, các gia đình đã thịt lợn, gói bánh chưng... Bàn thờ được lau chùi, người ta buộc bốn cây mía vào bốn góc chân bàn thờ, quan niệm đó là cái gậy để tổ tiên chống.

Tết người Hà Nhì:

Đêm 30 tết có tục  nhổ trộm tỏi hàng xõm để hái lộc đầu xuân. Sáng mùng 1 tết kiêng không ra khỏi nhà và sang chơi nhà người khác. Do đó, họ cũng không thích người khác vào nhà  theo quan niệm là mang những tai họa, điều xấu  vào. Như vậy không ai đón khách vào chơi nhà trong ngày mùng 1 tết. Đó cũng là một tập tục mà các quý khách , anh em hay cán bộ công tác vùng đồng bào cần biết để tránh trong quan hệ ứng xử ngày tết.

Tết của dân tộc Giáy:

Trong ngày tết gia đình nào cũng làm bánh chưng, bánh khảo, bánh bỏng sắp đặt thành hình trái núi để thờ cúng tổ tiên với ý nghĩa ca ngợi công lao tổ tiên lớn như trái núi là biểu tượng văn hóa đẹp trong đờ sống tín ngưỡng của đồng bào. Ngoài ra người Giáy còn có điều kiêng kị ngày mùng tết không đến nhà ai chơi ngoài họ hàng trong dòng tộc.  Từ ngày 27 đến ngày  29 tháng chạp, các gia đình đã thịt lợn, gói bánh chưng... Bàn thờ được lau chùi, người ta buộc hai cây mía vào hai  góc chân bàn thờ, quan niệm đó là cái gậy để tổ tiên chống gậy về ăn tết. Tối 30, vừa tiếp khách đến chơi, phụ nữ trong nhà vừa làm bánh bỏng, bánh khảo...

Hiện nay đa số các dân tộc thiểu số đã ăn Tết cổ truyền như người Kinh . Tuy nhiên vẫn còn một bộ phận nhỏ vẫn duy trì song song Tết theo hệ lịch riêng của họ. Những tụ lạ này không chỉ phản ánh bản sắc và đời sống văn hóa cổ truyền phong phú cảu các dân tộc mà cũng là những thông tin tư liệu bổ ích  cho mọi người khi tham gia simh hoạt cùng đồng bào.

Kim Anh