Cái tên Bắc Hà bắt nguồn từ tiếng của người dân tộc Tày bản địa nơi đây. Tiếng Tày “Pạc kha” có nghĩa là “trăm bó gianh”. Truyền thuyết kể lại rằng, trên núi Ba mẹ con (tên một đỉnh núi tại Bắc Hà) có rất nhiều các loại ong. Muốn đi qua đây người dân phải mang theo bó gianh để đốt lửa đuổi ong đi. Vì núi rất rộng lớn nên phải mang bó gianh thật lớn, nhiều như “trăm bó gianh” mới có thể đi qua được.

Trong thời kì Pháp thuộc, được người Pháp ghi lại bằng chữ latinh là “Pakha”; người Việt ta lại đọc thành “Bắc Hà”, sau đó “Bắc Hà” trở thành tên gọi chính thức của vùng đất này. Trước đây người dân Bắc Hà trồng khá nhiều loại cây gây nghiện như anh túc, cần sa là loài cây có hoa màu trắng rất đẹp. Cho đến năm 1993, Nhà nước đã tập trung hơn vào việc vận động nhân dân bỏ trồng cây thuốc phiện. Do vậy, Lào Cai đã triển khai dự án trồng mận để thay thế loại cây trên.

Ngoài ra, Bắc Hà còn có một “nickname” khác là “cao nguyên trắng”, bởi vì nơi đây bốn mùa mây giăng trắng bay phủ khắp các non cao. Nơi đây còn có tích vào mùa xuân, hoa mận, mơ, lê nở trắng rộ khắp cao nguyên hòa lẫn màn sương trắng giăng mắc trên những sườn núi nên Bắc Hà được mệnh danh là "cao nguyên trắng". Màu trắng của hoa khiến cả cao nguyên bồng bềnh trong những “đám mây” trắng. Hằng năm, khi mỗi dịp xuân về, Bắc Hà lại chìm ngập trong màu trắng của hoa mận, và cái tên "cao nguyên trắng" bắt nguồn từ đó.

Bắc Hà không chỉ có hoa lê, hoa mận nở trắng mà còn có nhiều nét văn hóa độc đáo, hấp dẫn khác. Mỗi năm, Bắc Hà có hàng chục lễ hội truyền thống đặc sắc như: lễ hội Gầu Tào của người Mông, tục nhảy lửa đầu năm mới của người Dao đỏ, hội Lồng Tồng (xuống đồng), hội múa xoè của người Tày, lễ hội đua ngựa,.. Những nét văn hoá đặc sắc còn thể hiện qua những điệu múa khèn, múa sinh tiền của người H’Mông; hát then, hát lượn, hát giao duyên,.. của người Nùng, Tày; bên cạnh đó, tại nhiều thôn bản các nghề truyền thống như: nghề làm bạc của người Dao, nghề rèn đúc và nấu rượu của người Mông, nghề làm yên ngựa của người Phù Lá,..vẫn được gìn giữ và phát triển.

May mắn được thiên nhiên ưu ái ban tặng khí hậu mát mẻ, cùng nhiều danh lam thắng cảnh như hang Rồng Tả Văn Chư, hang Tiên trên sông Chảy, núi Ba mẹ con, rừng chè cổ thụ Hoàng Thu Phố,...và nhiều di tích văn hoá được xếp hạng cấp quốc gia như Dinh thự Hoàng A Tưởng, đền Bắc Hà, đền Trung Đô, động Thiên Long,..

 Bên cạnh hoạt động tham quan các kỳ quan thiên nhiên, trải nghiệm đi chơi chợ miền núi cũng là một điểm thu hút đông đảo khách du lịch gần xa. Chợ phiên Bắc Hà được họp định kì vào mỗi chủ nhật hàng tuần, phiên chợ có đủ mọi sản vật của núi rừng Tây Bắc như: mật ong, rau rừng, thảo quả,..cho tới các đồ nhu yếu phẩm, nhưng thu hút khách du lịch nhất vẫn là những món đồ trang sức đủ loại mẫu mã, những chiếc áo thổ cẩm được thêu tỉ mỉ bằng chính đôi bàn tay của người đồng bào nơi đây.

Phong phú về ẩm thực đó chính là điều cuốn hút du khách mỗi khi đến với cao nguyên trắng Bắc Hà, tại đây du khách sẽ được thưởng thức những món ăn đặc sản mang đậm bản sắc và hương vị riêng của mỗi dân tộc như: phở chua, gà đen, thịt lợn đen, cốm, bánh chưng đen, sủi dìn, mèn mén, gạo khẩu nậm xít… Đặc trưng nhất có thể nói đến đó chính là thắng cố hay còn gọi là Khấu Tha (canh thịt), món ăn này có thể nấu bằng nhiều loại thịt nhưng thịt ngựa là ngon nhất. Thịt được ướp cùng với các gia vị truyền thống như: thảo quả, địa điền, muối hạt,... rồi đem xào nấu trên chảo lớn, ninh trong nhiều giờ để thịt nhừ và hoà quyện vào các gia vị, tạo nên hương thơm hấp dẫn mọi du khách tới để thưởng thức.

Một số địa danh khác tại Bắc Hà cũng đều bắt nguồn từ phiên âm từ tiếng bản địa. Như Thải Giàng Phố có nghĩa là Núi mặt trời mọc, Tà Chải có nghĩa là Làng lớn, Bản phố có nghĩa là Bản nằm trên lưng chừng một con dốc. Thật thú vị phải không ạ!

                                                                                Thanh Nhàn