Người Hà Nhì sống tập trung chủ yếu ở xã Y Tý, huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai là một trong những dân tộc ít người nổi tiếng với những thửa ruộng bậc thang vào loại đẹp nhất trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam. Ruộng bậc thang là loại hình canh tác đặc trưng của đồng bào các dân tộc trên địa bàn vùng cao Bát Xát, trong đó người Hà Nhì với kinh nghiệm và sự sáng tạo đã hình thành nên những thửa ruộng bậc thang kỳ vĩ, uốn lượn.

Khi đến bản làng người Hà Nhì, bạn không chỉ ấn tượng những nếp nhà trình tường độc đáo như những cây nấm khổng lồ, mà còn ấn tượng  những thửa ruộng bậc thang uốn lượn, cao vút như nối tận lên trời. Do đặc điểm cư trú của người Hà Nhì ở những khu vực núi cao có độ dốc lớn nên ruộng bậc thang được làm ở những triền đồi, sườn núi. Với địa hình như vậy, người Hà Nhì đã cẩn thận, tinh tế ngay từ khâu lựa chọn đất, chọn nguồn nước và tính toán độ cao và độ dốc của địa hình.

Với khu đất ưng ý đã chọn, họ bắt tay vào làm ruộng bậc thang bằng sự sáng tạo đầy nghệ thuật. Họ tập trung khai phá thửa đất, chặt đốt cỏ cây trên khu đất và đốt để tạo thành lớp mùn tro dinh dưỡng cho chính khu ruộng. Khi làm ruộng, người Hà Nhì làm đất từ trên xuống lựa theo địa hình mà các thửa ruộng uốn lượn, to nhỏ khác nhau. Họ cuốc đất đắp bờ tạo các thửa ruộng nhỏ nối tiếp nhau. Bờ ruộng được đắp chắc chắn, tùy theo thửa mà có bờ to hay nhỏ để giữ nước và đi lại thăm ruộng cho thuận tiện. Ruộng bậc thang có nhiều bậc, mỗi bậc là một thửa ruộng nhỏ, các bậc nối tiếp nhau, càng nhiều bậc thì càng thể hiện con mắt và kỹ năng của chủ khu ruộng.

Để có những thửa ruộng màu mỡ, bắt đầu vào mùa vụ, người Hà Nhì tiếp tục tiến hành khâu cày, cuốc đất để ngâm nước ủ đất phục vụ cấy cày. Người Hà Nhì nổi tiếng với khả năng tìm nguồn nước. Nếu nguồn nước sẵn có thì họ chỉ việc dẫn nước về, còn không có sẵn thì tạo một hệ thống dẫn nước từ nguồn về. Nguồn nước ở vùng cao không phải lúc nào cũng sẵn có, họ phải đi tìm nguồn nước rất xa. Hệ thống cửa dẫn nước được bố trí so le giữa ruộng trên với ruộng dưới. Nước được dẫn vào các cửa nước từ ruộng cao xuống ruộng thấp, luôn đảm bảo được lượng nước trong các thửa ruộng cân bằng không bị thừa hay thiếu nước, không bị sạt lở bờ ruộng.

Đến Y Tý tận hưởng bầu không khí trong lành, chiêm ngưỡng vẻ đẹp bình yên bên những nếp nhà trình tường, bạn hãy dành thời gian khám phá trải nghiệm kỹ thuật canh tác ruộng bậc thang của người Hà Nhì nhé.

Lưu Vân Anh